Umowny dział spadku dokonywany jest przed notariuszem, gromadząc wskazane wcześniej dokumenty. Notariusz ustaliłby więc, co wchodzi w skład spadku (jaką ma wartość). Zgodnie z art. 1038 par. 2 sądowy dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku. Trzeba przy tym pamiętać, że podział spadku w Umowny dział spadku polega na zawarciu umowy pomiędzy wszystkimi współspadkobiercami, w której określają oni sposób podziału majątku i ewentualne dopłaty lub spłaty między sobą. Umowa taka musi być sporządzona w formie aktu notarialnego i złożona do urzędu skarbowego w celu zapłacenia podatku od spadków i darowizn. Należy ustalić orientacyjną wartość nakładów poczynionych na majątek spadkowy. Stosownie do art. 686 k.p.c., w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o wzajemnych roszczeniach między współspadkobiercami z tytułu poczynionych na spadek nakładów. Zgodnie z kolei z art. 1035 kodeksu cywilnego – jeżeli spadek przypada cash. Ustanie małżeńskiej wspólności majątkowej skutkuje przekształceniem tytułu prawnego małżonków do należącego do nich majątku wspólnego. Dotychczasowa wspólność łączna tego majątku ulega przekształceniu w szczególną wspólność ułamkową, do której stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku, a tym samym – poprzez art. 1035 Kodeksu cywilnego – stosuje się również odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Małżonkowie co do zasady mają w takim majątku równe udziały. Ustanie wspólności majątkowej między małżonkami warunkuje dopuszczalność podziału majątku wspólnego (byłych) małżonków. Od momentu ustania odnośnej wspólności objęty nią uprzednio majątek może już zostać podzielony. Przepisy prawa cywilnego przewidują przy tym dwa sposoby takiego podziału: umowny – dokonywany w umowie między (byłymi) małżonkami, sądowy – dokonywany w orzeczeniu sądu cywilnego. Przedmiotem niniejszego artykułu jest przedstawienie charakterystyki umownego podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, a także wskazanie kosztów związanych z takim podziałem. SPIS TREŚCI: 1. Charakterystyka umownego podziału majątku wspólnego 2. Koszty umownego podziału majątku wspólnego 1. Charakterystyka umownego podziału majątku wspólnego Jak wynika ze stosowanych odpowiednio przepisów o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku, podział majątku wspólnego objętego wcześniej małżeńską wspólnością majątkową może nastąpić bądź na mocy umowy bądź na mocy orzeczenia sądu. [Podział całkowity i częściowy] Umowny podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami może objąć cały majątek lub być ograniczony jedynie do jego części (podział częściowy). Strony umowy mają swobodę w zakresie ustalenia, czy przedmiotem podziału będzie cały majątek wspólny, czy też tylko niektóre jego składniki, co odróżnia istotnie umowny podział majątku wspólnego od podziału sądowego – w tym ostatnim wypadku częściowy podział majątku może nastąpić jedynie z ważnych powodów. [Forma umowy o podział majątku wspólnego] Umowa o podział majątku wspólnego zasadniczo może być zawarta w dowolnej formie. Jeśli jednak jej przedmiotem ma być nieruchomość, taka umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, a więc konieczna będzie wówczas wizyta u notariusza. Podobnie będzie, jeśli do dzielonego majątku wspólnego należy przedsiębiorstwo – wówczas umowa o podział tego majątku powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, względnie w formie aktu notarialnego, gdy w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość albo przedsiębiorstwo jest objęte zarządem sukcesyjnym. Poza tym umowa podziałowa może wymagać formy szczególnej w innych przypadkach przewidzianych w przepisach ogólnych Kodeksu cywilnego (np. gdy przedmiotem umowy jest prawo użytkowania wieczystego). [Rodzaje ustaleń stron co do podział majątku wspólnego] Ze swej istoty umowny podział majątku wspólnego wymaga zgody obu (byłych) małżonków, co oznacza, że muszą oni porozumieć się co do wszystkich istotnych kwestii dotyczących losu składników majątkowych będących przedmiotem podziału. Strony umowy o podział majątku wspólnego mają swobodę w ustaleniu, której z nich i w jakim zakresie przypadnie określony składnik majątkowy. W zależności od okoliczności oraz woli (byłych) małżonków podział może mieć charakter: podziału w naturze – dokonywanego poprzez fizyczny podział przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego, z ewentualnym zobowiązaniem się jednej ze stron umowy do stosownych dopłat; podziału dochodzącego do skutku poprzez przyznanie poszczególnych składników lub całego majątku jednej ze stron umowy, z ewentualnym zobowiązaniem się drugiej z nich do dokonania stosownych spłat; tzw. podziału cywilnego – dokonywanego poprzez sprzedaż przedmiotów majątku wspólnego i podziału uzyskanej w tej drodze kwoty (tzw. podział cywilny). [Ograniczona możliwość powołania się na błąd] Celem zapewnienia większej pewności prawnej dotyczącej skutków prawnych umowy o podział majątku wspólnego, ustawodawca ograniczył możliwość uchylenia się od skutków danej umowy, a to w przypadku zawarcia jej pod wpływem błędu. Powołanie się na zawarcie umowy o podział majątku wspólnego pod wpływem błędu może nastąpić tylko wtedy, gdy błąd dotyczył stanu faktycznego, który strony uważały za niewątpliwy, a jednocześnie miał on charakter istotny. [Stosowanie przepisów ogólnych do umowy o podział majątku wspólnego] W pozostałym, nieomówionym wyżej zakresie, do umowy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami winny się stosować ogólne przepisy prawa cywilnego. 2. Koszty umownego podziału majątku wspólnego Umowny podział majątku wspólnego objętego uprzednio małżeńską wspólnością majątkową jest rekomendowanym rozwiązaniem nie tylko ze względu na sprawność (szybkość) jego wdrożenia, ale również z uwagi na koszty towarzyszące takiemu podziałowi. [Umowa niewymagająca formy notarialnej] W przypadku składników majątku wspólnego niewymagających sporządzenia umowy podziałowej w formie notarialnej zawarcie umowy może się odbyć w zasadzie bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów. Przed podpisaniem takiej umowy, ze względu na jej istotne skutki prawne, warto jednak skonsultować jej projekt z profesjonalnym prawnikiem, w szczególności adwokatem lub radcą prawnym, względnie zlecić takiemu prawnikowi opracowanie projektu umowy. W takim przypadku koszty umownego podziału majątku wspólnego sprowadzać się będą do wynagrodzenia należnego prawnikowi za zlecone usługi prawne dotyczące sporządzenia lub zaopiniowania projektu umowy o podział majątku wspólnego. [Umowa wymagająca formy notarialnej] Jeśli umowa podziałowa winna być zawarta w formie aktu notarialnego (co dotyczy podziału obejmującego zwłaszcza nieruchomości, przedsiębiorstwo, w skład którego wchodzi nieruchomość, oraz przedsiębiorstwo objęte zarządem sukcesyjnym) albo w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (co dotyczy podziału przedsiębiorstwa, w skład którego nie wchodzi nieruchomość, oraz nieobjętego zarządem sukcesyjnym), koszty umownego podziału majątku wspólnego, oprócz ewentualnych kosztów związanych ze sporządzeniem projektu umowy lub zaopiniowaniem takiego projektu przez profesjonalnego prawnika, obejmować będą koszty notarialne. Koszty notarialne związane z podziałem majątku wspólnego obejmują w przypadku zawarcia umowy w formie: 1. aktu notarialnego: a) wynagrodzenie notariusza za dokonanie czynności notarialnej; wynagrodzenie to ustalane jest przez notariusza indywidualnie z klientem, jego wartość nie może być jednak wyższe od maksymalnych stawek taksy notarialnej, określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej; przy umowach podziałowych podstawą określenia takiej stawki jest ogólna wartość majątku podlegającego działowi i stawka ta wynosi przy wartości dzielonego majątku: 1) do 3000 zł - 100 zł; 2) powyżej 3000 zł do zł - 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł; 3) powyżej zł do zł - 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej zł; 4) powyżej zł do zł - 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej zł; 5) powyżej zł do zł - 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej zł; 6) powyżej zł do zł - 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej zł; 7) powyżej zł - 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej zł, nie więcej jednak niż zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn nie więcej niż 7500 zł; b) koszty wypisów aktu notarialnego – 6 zł za każdą rozpoczętą stronę; c) opłaty sądowe za dokonanie wpisów w księdze wieczystej (np. opłata stała w kwocie 150 zł od wniosku o wpis własności nabytej w wyniku podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami); 2. pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym: wynagrodzenie notariusza za dokonanie czynności notarialnej, nie wyższe od maksymalnej stawki taksy notarialnej, wynoszącej 1/10 maksymalnej stawki, jaka należałaby się, gdyby dokument sporządzono w formie aktu notarialnego, nie więcej jednak niż 300 zł. Masz problem z zakresu prawa rodzinnego? Skontaktuj się z nami! JJK Jaciubek Janiga Kupiec – adwokaci i doradca podatkowy – Kraków, Radom, Oświęcim Jakkolwiek dział spadku, gdy w jego skład wchodzi nieruchomość, jest instytucją podobną do zniesienia współwłasności, to jednak istnieją między nimi zasadnicze różnice powodujące, że nie jest dopuszczalne zniesienie przez spadkobierców współuprawnienia co do poszczególnych praw majątkowych wchodzących w skład spadku przy zastosowaniu instytucji specyficznych dla tych praw. Podkreśla się w doktrynie, że spadkobiercom nie przysługuje swoboda co do wyboru pomiędzy działem spadku i innym zdarzeniem zmierzającym do zniesienia współuprawnienia prawa majątkowego wchodzącego w skład spadku, w szczególności nie ma swobody wyboru pomiędzy działem spadku a zniesieniem współwłasności. Także w orzecznictwie Sądu Najwyższego nie budziło wątpliwości, że wspólność masy majątkowej w postaci spadku nabytego przez kilku spadkobierców nie stanowi współwłasności, która może być zniesiona w myśl przepisów art. 210 i nast. KC, lecz konieczne jest zastosowanie przepisów art. 1035 i nast. KC (por. postanowienie z dnia 5 czerwca 1991 r., III CRN 125/91). Dział spadku obejmuje bowiem rozporządzenie przez wszystkich spadkobierców prawami majątkowymi wchodzącymi w skład spadku, a nie - jak w przypadku zniesienia współwłasności - rozporządzenie udziałami w nieruchomości. Uprawnienie do zawarcia umowy o dział spadku płynie z dziedziczenia, a nie nabycia udziałów w nieruchomości w drodze innych zdarzeń prawnych. Z tej przyczyny tytułem prawnym nabycia określonych praw majątkowych przez poszczególnych spadkobierców jest wyłącznie umowa o dział spadku, a przekształcenie w zakresie praw podmiotowych przysługującym poszczególnym stronom umowy obejmuje również udział w danym prawie majątkowym, przysługujący spadkobiercy z tytułu dziedziczenia. Powtórzyć zatem należy, że spadkobiercom nie przysługuje swoboda wyboru pomiędzy działem spadku i innym zdarzeniem zmierzającym do zniesienia współuprawnienia prawa majątkowego wchodzącego w skład spadku, a tym samym nie ma swobody wyboru pomiędzy działem spadku a zniesieniem współwłasności. Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 30 września 2009 r. V CSK 63/09 W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt. Z wyrazami szacunku. W przypadku otrzymania spadku nadal w wielu przypadkach podatnicy są obowiązani do zapłaty podatku. Otrzymanie spadku oczywiście wiąże się także z jego podziałem. Często muszą toczyć się batalie sądowe. Czy dział spadku ma wpływ na opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn?Co podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn?Ustawodawca precyzyjnie w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn określił, co podlega podatkowi od spadków i darowizn. W świetle uregulowań powyższej normy prawnej są to:dziedziczenie, zapis zwykły, dalszy zapis, zapis windykacyjny, polecenia testamentowe;darowizny, polecenia darczyńcy;zasiedzenie;nieodpłatne zniesienie współwłasności;zachowek, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;nieodpłatna: renta, użytkowanie oraz podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego od spadków i darowizn, zwanemu dalej podatkiem, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej powyższe na uwadze, stwierdzić należy, że katalog czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn określony w ustawie jest katalogiem zamkniętym. Wobec tego wymienione w nim tytuły nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych stanowią jedyne przypadki podlegające opodatkowaniu tym ustawy o podatku od spadków i darowizn nie definiują pojęć: spadek czy dział spadku oraz współwłasność; należy odwołać się do odpowiednich przepisów Kodeks dział spadku – definicje W myśl Kodeksu cywilnego przez spadkobranie należy rozumieć przejście praw i obowiązków majątkowych zmarłego z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy. Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu (patrz art. 1035 kc).Dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Zatem do momentu zniesienia współwłasności lub dokonania działu spadku, spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład ważne, dział spadku powinien obejmować cały spadek. Jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do części dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do części spadku (patrz art. 1038 § 2 kc).Dział spadku jest zatem instytucją odrębną od dziedziczenia (nabycia spadku), który mogą, ale którego nie muszą dokonać spadkobiercy po nabyciu z art. 195 kc przez współwłasność należy rozumieć stan, gdy własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom. Oznacza to, że każdemu ze współwłaścicieli przysługują wszystkie atrybuty prawa własności (tzn. wszystkie uprawnienia składające się na własność). Z kolei niepodzielność oznacza, że każdemu ze współwłaścicieli przysługuje prawo do całej rzeczy, a nie do jej części odpowiadającej udziałowi. W myśl Kodeksu cywilnego każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Sposoby wyjścia ze stanu współwłasności regulują postanowienia art. 211 i art. 212 świetle wyżej powołanych przepisów zniesienie współwłasności może nastąpić w drodze umowy między współwłaścicielami albo, w przypadku braku zgody między współwłaścicielami, na podstawie orzeczenia ramach wymienionych trybów ustawodawca przewiduje trzy sposoby zniesienia współwłasności:podział rzeczy wspólnej, czyli np. podzielenie jednej nieruchomości na kilka mniejszych (tzw. podział fizyczny);przyznanie rzeczy jednemu lub niektórym ze współwłaścicieli;sprzedaż rzeczy wspólnej (tzw. podział cywilny). Dział spadku – opodatkowanieW celu zobrazowania problemu posłużymy się Kowalski nie miał dzieci. Spadek po nim dziedziczą trzy osoby (dwie kuzynki i jeden kuzyn). Kowalski pozostawił po sobie mieszkanie w Łodzi. Dwie kuzynki mieszkają w Kaliszu i nie potrzebują mieszkania w Łodzi. Kuzyn natomiast mieszka w Łodzi i bardzo potrzebuje mieszkania. W tej sytuacji postanowiono, że dojdzie do działu spadku po Janie Kowalskim w formie aktu notarialnego. W jego wyniku kuzyn nabędzie prawo własności udziałów w lokalu mieszkalnym położonym w Łodzi, przypadających na dwóch pozostałych spadkobierców. Dokona on spłaty w kwocie nieprzekraczającej wartości udziałów w spadku na uwadze powyższe uregulowania prawne, stwierdzić należy, że dział spadku (bez względu na to, czy wiąże się ze spłatą, czy też dokonywany jest nieodpłatnie) nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i dział spadku, jak również związana z tym spłata, nie spowoduje więc powstania po stronie kuzyna obowiązku podatkowego wynikającego z ustawy o podatku od spadków i tym tytułem nie jest wymienione w określającym przedmiot opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn art. 1 ustawy o podatku od spadków i nie ma więc obowiązku uiszczania podatku od spadków i darowizn i składania deklaracji podatkowych w podatku od spadków i darowizn z tytułu działu spadkodawcy zapłacą podatek od spadków i darowizn tylko od czynności ściśle określonych w ustawie. Tym samym dział spadku nie podlega opodatkowaniu.

umowny dział spadku samochód wzór